چرا هگل امروز؟
منبع گزارش: نشریۀ علمی-تخصصی فلسفه لوگوس، شمارۀ نخست
دبیر گزارش: نیلوفر میرزائیان
این سخنرانی با حضور دکتر آرش اباذری ــ پژوهشگرِ پژوهشگاه دانش‌های بنیادین (IPM) ــ دکتر محمدمهدی اردبیلی ــ پژوهشگر و مترجم حوزۀ فلسفه ــ و دکتر مصطفی زالی ــ محقق حوزۀ فلسفه ــ در روز یکشنبه مورخ ششم خرداد 1397 از ساعت 16:15 تا 18:30 در تالار کمال دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران برگزار شد.
مجری جلسه در ابتدا موضوع این نشست را هگل و نسبت ما با هگل اعلام کرد و اینکه این رجوع و بازگشت به هگل، چه تحولی در تفکر فلسفی ما می‌تواند ایجاد می‌کند؟
روند زمان‌بندی جلسه به این صورت بود که به هر یک از سخنرانان 30 تا 40 دقیقه فرصت طرح مباحث‌شان داده شد.
بحث اصلی اباذری در مورد «ساختار کلی فلسفۀ سیاسی و مفهوم آزادی نزد هگل» شکل گرفت. تلقیِ روزمره از آزادی این است که کسی یا چیزی مانع تحقق خواسته‌های من نشود؛ تا جایی که به دیگران آسیبی نرسانم. این رویکرد فردگرایانه است؛ زیرا دیگران می‌خواهند مرا محدود کنند. پاردایم آزادی برای هگل یک رابطۀ عاشقانه هست؛ یعنی من زمانی می‌توانم آزاد باشم که در یک رابطه‌ای با نفری دیگری هم باشم؛ اما منظور هگل این نبود که بر پایۀ روابط احساسی می‌توان آزادی را برای جامعه‌ای مدرن محقق نمود؛ بلکه اگر آزادی یک فرد به وسیلۀ آزادی فرد دومی و آزادی فرد دوم نیز با نفر سوم الی آخر محقق شود، در آن صورت توانستیم شبکه‌ای از انسان‌های آزاد را در جامعه تشکیل بدهیم. هگل برای شفاف‌تر شدن این موضوع، سه نوع آزادی را بیان کرده بود که پایۀ اصلی آن، «آزادیِ اجتماعی» است و در صورتی بالاترین مرتبۀ آن محقق می‌گردد که مردم با همدیگر در روابط سیاسی نیز مشارکت داشته باشند.
اردبیلی موضوع صحبت خود را با توجه به عنوان این نشست و خودِ پرسش «چرا هگل امروز؟» اعلام و این سوال را از چند منظر واکاوی کردند و معتقد بودند که شاید حتی نتوان پاسخی هم برای این پرسش یافت؛ ولی نحو ورود ما به این پرسش و امکانات آن چیست؟ اردبیلی در پاسخ، ابهامات این سوال را شرح دادند و میراثی که امروزه از هگل برای ما باقی مانده را ارائه نمودند. به نظر ایشان سوال اصلی‌ای که مطرح می‌شود این است که معیار چیست؟ و وقتی به معیارها می‌رسیم، استدلال و گفتگو بی‌معناست و نیز متذکر شدند که در این جلسه از بیرونِ هگل به هگل نگاه می‌کنیم. اردبیلی سوال مهم خودشان را «کدام امروز؟» می‌دانستند. ایشان نقدهایی هم از سایر فیلسوفان بر هگل را مورد بررسی قرار دادند.
زالی عنوان سخنرانی خود را هگل و مسائل جاودان تاریخ متافیزیک اعلام کردند و بحث اصلی‌شان متمرکز بر یک فقره از آن (یعنی علم منطق) بود.
در ابتدا تأثیراتی که فلسفۀ هگل در نظام‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی گذاشته بود و بعد از مدتی به علت پیدایش فلسفۀ تحلیلی که در ابتدا مخالف جریان‌های پساهگلی بود و مدتی هم آن را بدنام ساخته بود، به بازگشت دوبارۀ فلسفۀ هگل در فضاهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و مخصوصاً فلسفی امروز ـ که فیلسوفان تحلیلی نیز گرایش‌هایی به آن پیدا کردند ــ اشاره نمود. زالی در انتهای بحث‌شان دو پرسش را ناظر بر فلسفۀ هگل مطرح کردند که امروزه کمبود تبیین دارد.
در انتهای جلسه، در حدود 30 دقیقه، به پرسش‌وپاسخ‌های حضار اختصاص داده شد.
